Ludwik Musioł

 

Ojciec jego, również Ludwik, mieszkał we wsi Zazdrość, która dziś jest dzielnicą Orzesza, Posiadał tam małe gospodarstwo. Matka, Albina (z domu Słupik) pochodziła z tej samej wsi. W księgach parafialnych okolicznych wsi już od XVII wieku są notowane zasiedziałe rodziny chłopskie o tym nazwisku. W marcu 1892 r. Musiołowie przeprowadzili się do Mikołowa i zamieszkali przy ulicy Żorskiej w domu, który dziś nie istnieje (został zburzony w 1901 r.). W Mikołowie Ludwik (przyszły ojciec historyka i regionalisty) otrzymał pracę w miejscowej odlewni jako formierz. 19 grudnia 1892 r., urodził się w Mikołowie syn Musiołów, jako szóste dziecko i otrzymał na chrzcie imiona Ludwik Stefan. Ludwik miał trzech braci i trzy siostry. Najstarsza Anna (ur. 22.07.1879 r., zmarła w marcu 1956 r.). Jeden z jej synów był proboszczem w Syryni. Starsi byli jeszcze: Teofil (ur. 22.02.1881 r.) – był pisarzem magistrackim w Brzezinach Śląskich, gdzie zarabiał 20 marek miesięcznie; Sylwester (ur. 24.12.1882 r.), który był kasjerem i pisarzem w pszczyńskim biurze notarialnym w Mikołowie i zginął w 1915 r. na froncie; Gertruda (ur. w 1887 r., zmarła w 1947 r.), była nauczycielką; Albina (ur. w 1889 r., zmarła w 1982 r.),  która prowadziła z matką gospodarstwo a po jej śmierci była na utrzymaniu Ludwika i z nim mieszkała. Siódmy, młodszy od Ludwika był Antoni (ur. 16.02.1895 r., który zmarł w 1919 r.). Po śmierci ojca (1895 r.), Ludwik rozpoczął w kwietniu 1899 r. naukę w miejskiej, katolickiej szkole ludowej w Mikołowie, po ukończeniu której (marzec 1907 r.) uczęszczał do pruskiego państwowego gimnazjum w Katowicach. Ukończył je w 1911 r. i zatrudnił się w Pruskim Urzędzie Skarbowym. W roku następnym zrezygnował z pracy i wstąpił do Pruskiego Seminarium Nauczycielskiego w Mysłowicach, które ukończył w 1914 r., uzyskując dyplom nauczyciela szkół podstawowych i podjął pracę w szkole w Katowicach. Został powołany niebawem do wojska pruskiego i wysłany jako szeregowiec na front do Francji, gdzie przebywał aż do grudnia 1918 r., walcząc m.in. pod Verdun. Na pogrzeb zmarłej w kraju matki (1916 r.) nie był w stanie przyjechać. Na froncie dosłużył się stopnia kaprala oraz został odznaczony za waleczność Krzyżem Żelaznym II klasy. Po demobilizacji, w grudniu 1918 r., powrócił w strony rodzinne na Górny Śląsk, gdzie od stycznia 1919 r. rozpoczął pracę jako nauczyciel w powiecie gliwickim, a po roku złożył w Opolu „drugi egzamin nauczycielski”. Po zorganizowaniu Polskiego Komisariatu Plebiscytowego w Bytomiu, nawiązał z nim łączność – podjął pracę w komisji podręczników szkolnych. Był współzałożycielem Towarzystwa Polskich Nauczycieli na Górnym Śląsku, którego celem podstawowym było wprowadzenie nauki w języku polskim do szkół na terenie objętym akcją plebiscytową oraz organizowanie kursów języka polskiego dla dorosłych, mogących zastąpić nauczycieli pruskich. Znając biegle język niemiecki, podjął współpracę z redagowanymi przez Polski Komitet Plebiscytowy czasopismami polskimi, wydawanymi w języku niemieckim „Der Weisse Adler” („Biały Orzeł”) oraz „Die Brücke” („Most”). Zamieszczał tam swoje artykuły zawierające wiadomości o dziejach, historii i polskiej przeszłości regionu.

Po podziale Górnego Śląska w roku 1922, pozostał na terenie polskim i na polecenie szkolnych wojewódzkich władz zajął się z Tadeuszem Przesieckim, organizacją pierwszego polskiego seminarium nauczycielskiego w Pszczynie. Seminarium z internatem rozpoczęło działalność już 1 września 1922 r. Ludwik Musioł był tam zatrudniony do września 1931 r. (formalnie na etacie był do 31.01.37r.). Równolegle z tą pracą w latach 1926 – 1927 pełnił funkcję eksperta polskiego przy tzw. „egzaminach maurerowskich”, których zadaniem było ustalenie narodowej przynależności dzieci szkolnych werbowanych przez „Volksbund” do niemieckich szkół mniejszościowych. Również w tym czasie uzupełnił kwalifikacje zawodowe zdając egzamin z języka francuskiego i niemieckiego. W okresie zamieszkiwania w Pszczynie (do 1937r.), w latach 1925 – 1935, ustawicznie badał i przeglądał archiwum znajdujące się na zamku książąt pszczyńskich, poznając i opanowując przy okazji w znacznym stopniu łacinę, francuski, staroczeski, staropolski, staroniemiecki, czeski. Znał również hebrajski, semicki, grekę klasyczną, rosyjski i angielski. Od roku 1927 rozpoczął współpracę z wydawnictwami naukowo-historycznymi (m.in.: „Minerwa Polska”, „Szkoła Śląska”, „Zaranie Śląskie”, „Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk na Śląsku”). W październiku 1930 r. rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, na Wydziale Filozoficznym lecz po ukończeniu trzech trymestrów w roku 1931 przerwał naukę. Pełnił w tym czasie funkcję zastępcy inspektora szkolnego w Pszczynie i Mikołowie (od listopada 1928 r. do czerwca 1930 r.). We wrześniu 1931 r. objął stanowisko wizytatora szkół powszechnych w Wydziale Oświecenia Publicznego w Katowicach, gdzie pracował do lutego 1937 r. W tym czasie przeprowadził się do Katowic. Współpracując z mieszkającym w Mikołowie Konstantym Prusem, udzielał mu wielu cennych wskazówek oraz udostępniał swą wiedzę i notatki na temat historii miasta co znacznie przyspieszyło napisanie i wydanie przez niego monografii „Z przeszłości Mikołowa i okolicy” (w roku 1932). W roku 1933 ukazała się jego praca „Dzieje szkół parafialnych w dawnym dekanacie pszczyńskim”, wydana przez Muzeum Śląskie w Katowicach, która jest pokłosiem wspomnianych badań w archiwum książąt pszczyńskich.

W roku 1934 uzyskał zezwolenie władz na budowę domu w Katowicach – Ligocie, na działce zakupionej od księcia pszczyńskiego. Przeprowadził się tam z dwoma siostrami Albiną i Gertrudą w 1936 r. W tym czasie dokonał również zakupu kilku obrazów malarstwa polskiego (Fałata, Hofmanna i Żelichowskiego) rozpoczynając tworzenie prywatnej galerii. Od grudnia 1934 r. do maja 1938 r. był zatrudniony w Instytucie Śląskim w Katowicach zajmując się pracą naukowa nad zagadnieniami polskości Śląska a później przeniósł się do Archiwum Akt Dawnych w Katowicach, którego był współorganizatorem. Pozostał tam do wybuchu II wojny światowej. Pracował w tym okresie również jako nauczyciel historii i języka niemieckiego w Państwowym Gimnazjum w Katowicach. W roku 1936 wydał książkę „Pszczyna. Monografia historyczna” w której opisuje dzieje księstwa pszczyńskiego, miasta i okolicy. Ukazała się również w tym roku jego książka „Materiały do dziejów Wielkich Katowic” – pozycja szczególna bo omawiająca dokumenty historyczne od roku 1299. W roku 1939 wydana została praca „Tychy. Monografia historyczna”, będąca najlepszym źródłem informacji na ten temat. Za osiągnięcia publicystyczne w 1933 r. został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi a w 1934 r. Srebrnym Wawrzynem Polskiej Akademii Literatury. Również w tym okresie z ramienia Polskiego Związku Zachodniego, za jego akceptacją przywrócono około 80 000 osób pierwotne polskie brzmienie, zniemczonym polskim nazwiskom. Publikował wiele materiałów szczególnie o problematyce związanej z polskością Śląska. W latach 1939 – 1945 był początkowo aresztowany i kilkukrotnie przesłuchiwany przez Gestapo. Ukrywał się w Cieszynie a po powrocie do Katowic żył wyprzedając własną bibliotekę. W roku 1940 zmuszony sytuacją i obawa konfiskaty swego archiwum zdecydował się na opublikowanie w czasopiśmie niemieckim artykułu „Z dziejów osadnictwa Ziemi Pszczyńskiej”, za co po wojnie był szykanowany i oskarżany o kolaborację z Niemcami. Publikacja ta spowodowała przydzielenie w 1942r. pracy w Urzędzie Genealogicznym co wiązało się z otrzymaniem obywatelstwa niemieckiego, volkslisty III grupy z możliwością jej cofnięcia. Po wyzwoleniu krótko pracował w Instytucie Śląskim a następnie w Izbie Rzemieślniczej w Katowicach. W tym czasie zawarł związek małżeński  (15.02.1947 r.) z Hildegardą Gajda, a 31.03.1948 r. przyszła na świat jedyna córka Renata. W grudniu 1948 r. został aresztowany i oskarżony o współpracę z administracją niemiecką w czasie wojny, skazany na 6 lat więzienia z którego zwolniono go w styczniu 1952 r., lecz bez praw obywatelskich, których był pozbawiony do stycznia 1956 r. Po zwolnieniu z więzienia pozostawał bez pracy i był zmuszony do prowadzenia kolejnej wyprzedaży własnych cennych zbiorów bibliotecznych. Pomocy udzielał mu w tym trudnym czasie siostrzeniec, ks. Sylwester Oszek, który zlecił opracowanie monografii historycznej swojej parafii (Syryni) oraz pomógł nawiązać kontakty z innymi proboszczami parafii górnośląskich zlecającymi mu również opracowanie podobnych pozycji historycznych.

Zatrudnienie stałe otrzymał w Bibliotece Śląskiej w Katowicach dopiero w drugiej połowie roku 1956 skąd na emeryturę przeszedł 30 czerwca 1958 r. Dopiero teraz dysponując czasem mógł poświęcić się w pełni działalności naukowo-badawczej opracowując imponujący zespół materiałów historyczno-monograficznych. W rękopisach i maszynopisach pozostawił ponad 115 monografii historycznych miejscowości Górnego Śląska, około 30 prac monograficznych wydał drukiem, opublikował ponad 100 artykułów o tematyce naukowo-badawczej.

Zmarł w Katowicach 28 marca 1970 r. i pochowany zastał na cmentarzu panewnickim w Ligocie. Dziś jest zapamiętany głównie w środowisku śląskich historyków i regionalistów.

 

 

Opracował Mariusz Dmetrecki