Ignaz Wechselmann

Ignaz Wechselmann

 

Ignaz Wechselmann urodził się w roku 1828 w Mikołowie (wówczas na terenie pruskiego Śląska) w rodzinie żydowskiej, zmarł 17 stycznia 1903 w Budapeszcie. Wykształcenie zdobywał między innymi w Berlinie a po studiach zamieszkał w Wiedniu, gdzie był asystentem swego przyjaciela i berlińskiego nauczyciela znanego architekta Ludwiga Förstera (1797 – 1863).                                                                                                                       W roku 1856 przeniósł się na stałe do Budapesztu, gdzie w imieniu i na prośbę swojego dotychczasowego nauczyciela, jako superintendent budowy nadzorował budowę słynnej dziś Wielkiej Synagogi przy ulicy Dohány. Jest to największa synagoga w Europie i została zaprojektowana przez zespół najlepszych węgierskich artystów, architektów i budowniczych w stylu mauretańskim z domieszką elementów bizantyjskich, gotyckich i romańskich. O ogromie przedsięwzięcia niech świadczy fakt, że pomieścić może ponad 3000 wiernych i ma około 75 m. długości, 27 m. szerokości i dodatkowo nawy szerokie na 12 m oraz około 44 m. wysokości. Konsekracja synagogi odbyła się 6 września 1859 roku. Budowa trwała od roku 1854 i może posłużyć jako przykład stojących wówczas wyzwań przed Wechselmannem.

Większość monumentalnych budowli wzniesionych w stolicy Węgier – Budapeszcie w okresie pomiędzy latami 1870 – 1890, została zaprojektowana i wybudowana pod bezpośrednim nadzorem Wechselmanna. W okresie tym powstało wiele pałaców, kościołów, fabryk, młynów na czele ze słynnym Burg-Bazarem. Z Ignaz WechselmannWechselmannem współpracowało wielu słynnych i uznawanych architektów tego okresu – między innymi Miklós Ybl (1814 -1891), którego projekty realizował. Należał do grona cenionych, lubianych i modnych budowniczych i architektów węgierskich. W roku 1886 otrzymał Order Żelaznej Korony (trzeciej klasy), a wkrótce potem przyjął tytuł szlachecki z rąk cesarza Franciszka  Józefa I, co równoznaczne było z wyniesieniem do godności węgierskiego szlachcica.

Choroba oczu i pogorszenie wzroku zmusiły go do rezygnacji z prowadzenia aktywnego trybu życia i do przejścia na emeryturę w roku 1890. Czas wolny poświęcił na działalność filantropijną, którą prowadził na terenie Budapesztu. Największy jego akt miłości został zawarty w dwóch zapisach testamentowych, w których przeznaczył dla Instytutu Niewidomych w Budapeszcie milion ówczesnych koron oraz na wsparcie dla zasłużonych nauczycieli szkół publicznych dwa miliony koron, przy czym ten drugi zapis mówił, że połowa darowanej kwoty jest przeznaczona dla nauczycieli pochodzenia żydowskiego, a połowa dla nauczycieli pochodzenia chrześcijańskiego. Prawidłowe zarządzanie i rozporządzanie spadkiem oraz kontrola nad wykonawstwem zapisów została powierzona zarządowi budapeszteńskiej gminy żydowskiej.

Wechselmann utrzymywał stałe kontakty z rodziną, która pozostała na terenie Mikołowa. Miał brata Edwarda żonatego w Gliwicach z Dorotą (Dorothea Pireus), którego syn Salomon urodził się w Gliwicach, a 27.12.1885 roku zawarł związek małżeński z Minna Cohn (urodzoną w Nakle Śląskim) na Manhattan w New York. Brat ten (Edward) około roku 1860, będąc wówczas jeszcze członkiem mikołowskiej wspólnoty, założył wspólnie z przedsiębiorcą żydowskiego pochodzenia z Żor – Morycem Adlerem, pierwszy w mieście młyn parowy (przy obecnej ul. Młyńskiej 10). Ignaz Wechselmann bezinteresownie przekazał bratu  potrzebną kwotę na pokrycie połowy kosztów budowy i wyposażenia tego obiektu.

Ignaz Wechselmann ustanowił również zapis z którego korzystała społeczność naszego miasta. „Mojemu miastu rodzinnemu Mikołowowi, leżącemu na pruskim Śląsku zapisuję, ja jako Ignatz Ritter von Wechselmann fundację w wysokości 10 000 marek (Reichsmark) rocznie na wieczne czasy. Odsetki z tej sumy mają być corocznie wypłacane w rocznicę mojej śmierci biednym – połowa biednym żydowskim, połowa biednym chrześcijanom. Zapisana kwota ma być pod zarządem władz miejskich”.

W podzięce za ten zapis obywatele Mikołowa uhonorowali i upamiętnili darczyńcę budując na terenie Plant miejskich (w okolicy dzisiejszego Gimnazjum nr 1) Plac Wechselmanna, który uległ zniszczeniu i zapomnieniu w okresie II w. światowej. Zlikwidowano go w latach 60-tych.                    

Opracowanie: Mariusz Dmetrecki, Bronisława Jeske-Cybulska