Aleksander Skowroński

 

Aleksander Skowroński ( 1863-1934)  – duchowny katolicki, prałat, działacz ruchu narodowego i społecznego na Górnym Śląsku, publicysta (używał pseudonimów  X, XL, Xy, Xyz), pisarz. Od 1922 r. do śmierci był proboszczem parafii św. Wojciecha w Mikołowie.

Urodził się 9 lutego 1863 r. w ówczesnej Hucie Laura (dziś Siemianowice) i tam ukończył szkołę ludową. Jego rodzice Wojciech i Weronika z d. Walkiewicz pochodzili z Królestwa.

Po tragicznej śmierci ojca górnika, dzięki korepetycjom i  pomocy brata, mógł  kontynuować naukę we wrocławskim Gimnazjum św. Macieja.  16 marca 1885 r. uzyskał świadectwo maturalne i wstąpił na Wydział Teologiczny Uniwersytetu Wrocławskiego. W czasie studiów działał we wrocławskich organizacjach studentów polskich, takich jak Towarzystwo Literacko-Słowiańskie, Towarzystwo Górnośląskie czy Societas Hosiana. Wygłaszał tam odczyty świadczące o jego znajomości literatury polskiej na Śląsku.

W latach 1886-1887 odbył obowiązkową służbę wojskową w armii pruskiej.

Dyplom ukończenia studiów uzyskał 10 VIII 1888 r. i jesienią tego roku wstąpił do wrocławskiego alumnatu. Po uzyskaniu 27 VI 1889 r. święceń kapłańskich został skierowany do parafii św. Barbary,  a następnie św. Jadwigi w Królewskiej Hucie (Chorzów). Tu nawiązał kontakty z polską młodzieżą (m.in. z Wojciechem Korfantym), pomagając m.in. tajnemu kółku oświatowemu.

Od 1892 r. pracował w kilku parafiach w powiatach prudnickim i strzeleckim.  Od 1896 r. był proboszczem w Ligocie Prudnickiej, gdzie w latach 1908-1909 wybudował nowy kościół pw. św. Stanisława Biskupa (konsekrowany 16 czerwca 1912 r.). W 1900 r. był jednym z organizatorów Towarzystwa Szerzenia Elementarzy im. ks. Engela.

Po wyborczym zwycięstwie Korfantego (25 czerwiec 1903 r.) podjął w końcu lipca inicjatywę utworzenia Polskiego Towarzystwa Ludowego i był jego pierwszym prezesem.

W 1904 r. został przedstawicielem Śląska w Polskim Centralnym Komitecie Wyborczym.

Od 1906 r. stał się przywódcą nielicznej grupy duchowieństwa śląskiego otwarcie opowiadającego się po stronie polskiej. W wyborach do parlamentu (25 styczeń 1907 r.) został wybrany posłem, jednak z powodu niezadowolenia kard. G. Koppa zrzekł się mandatu.

 

Na początku I wojny światowej Skowroński zaangażował się w akcję pomocy ofiarom wojny i był przewodniczącym śląskiego Komitetu Wykonawczego Niesienia Pomocy Głodującej Ludności Królestwa (koniec 1915 r.) – do 1916 r. zebrał 8400 marek dla poszkodowanych.

W  1917 r. został współzałożycielem i tymczasowym przewodniczącym Towarzystwa Oświaty na Śląsku im. św. Jacka, które stawiało sobie za cel wydawanie książek i czasopism, prowadzenie odczytów, pielęgnowanie śpiewu, utworzenie muzeum i biblioteki polskiej. Do końca 1919 r. towarzystwo założyło na Górnym Śląsku blisko 170 kółek oświatowych (miedzy innymi w Mikołowie), przygotowując Ślązaków do plebiscytu. W 1920 r. Skowroński zrezygnował z przewodniczenia stowarzyszeniu, ale nadano mu tytuł honorowego prezesa.

W grudniu 1918 r. sejm dzielnicowy zaboru pruskiego wybrał go do Naczelnej Rady Ludowej.  30 kwietnia 1920 r. został nominowany dziekanem. 27 kwietnia 1921 r., zagrożony zamachem na swe życie, przeniósł się na polski Śląsk i od 1922 r. był proboszczem parafii św. Wojciecha w Mikołowie.

29 czerwca 1922 witał wkraczające do Mikołowa  wojsko polskie.

W czasie swego urzędowania odnowił kościół i zbudował dom parafialny. Z jego inicjatywy powstała w 1928 r. spółdzielnia „Dom Polski” w Mikołowie.

Po utworzeniu diecezji katowickiej, w styczniu 1926 r. otrzymał nominację na archidiakona Kapituły Katedralnej, a 26 stycznia 1928 r. – na komisarza biskupiego regionu zachodniego.
W 1930 r. otrzymał tytuł prałata domowego Jego Świątobliwości, a 29 kwietnia 1931 r. został mianowany prepozytem Kapituły Katedralnej w Katowicach.

Przez cały okres swojej posługi kapłańskiej należał do tej grupy patriotycznego duchowieństwa śląskiego, która wspierała lud śląski w jego dążeniach narodowych. Zasłużonego duchownego i działacza spotykały różne zaszczyty. O tym, jak był ceniony, świadczy fakt, iż strona polska stawiała w 1922 roku jego kandydaturę na biskupa katowickiego. Państwo polskie już 2 lutego 1923 r. odznaczyło go Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

 

W 1933 r. uroczyście obchodzono 70. urodziny Skowrońskiego, zorganizowane zarówno przez parafię, jak i Śląski Związek Akademicki. Mianowano go wówczas honorowym obywatelem Mikołowa.

Ksiądz Aleksander Skowroński zmarł 3 października 1934 r. i został pochowany w kaplicy na cmentarzu przy kościele św. Wojciecha w Mikołowie . W pogrzebie wzięli udział bp S. Adamski i bp J. Gawlina, a kazanie nad trumną zmarłego wygłosił wieloletni towarzysz jego walk narodowych, ks. Paweł Brandys.

 

 

Opracowano na podstawie: Marek Czapliński, w: Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskiego XIX i XX wieku, pod red. M. Patera, Katowice 1996.