Stefan Knapik

Kowal z Kőnigshűtte mikołowskim burmistrzem.

 

Stefan Knapik (Knappik) – Senior urodził się 18. sierpnia 1879 r. w Wyrach. Ojciec jego Andrzej Knapik był rolnikiem i zarazem mistrzem kamieniarskim, matka Marianna nosiła z domu nazwisko Kopel. Stefan miał dziesięcioro rodzeństwa. Po ukończeniu miejscowej szkoły podstawowej (ludowej) w 1894 wyuczył się zawodu kowalskiego i jako kowal pracował w „Königshütte” – Królewskiej Hucie (po wojnie Huta „Kościuszko” w Chorzowie) oraz w Laurahütte, Hucie „Laura” (po wojnie Huta „Jedność” w Siemianowicach Śląskich).

18 czerwca 1904 r. poślubił Józefę Katarzynę Madeja z którą miał dziewięcioro dzieci. Ślub odbył się w Hohenlinde (Łagiewniki koło Bytomia). 20 czerwca odbył się ślub kościelny także w Łagiewnikach.

W 1910 r. osiadł w Mikołowie. Tu prowadził początkowo skład węgla, a w latach dwudziestych otworzył restaurację „Casino Knapik”. W czasie okupacji Niemcy nazywali pogardliwie Casino Knapik „Polacken-Brutkäfig” (wylęgarnią polactwa). W czasie pierwszej wojny światowej został powołany do wojska pruskiego. Służbę wojskową odbywał w twierdzy Quedlinburg / Harz. Po wybuchu Rewolucji Listopadowej w Niemczech od listopada 1918 r. był członkiem Rady Robotniczo-Żołnierskiej w Mikołowie, Powiatowej Rady Robotniczo-Żołnierskiej w Pszczynie oraz Centralnej Rady Robotniczo-Żołnierskiej w Katowicach. Na Zjeździe Rad Robotniczych i Żołnierskich we Wrocławiu w styczniu 1919 r. w swoim wystąpieniu protestował i zagłosował przeciwko uchwale domagającej się pozostawienia Śląska w granicach Niemiec. Wywołało to ostrą reakcję delegatów niemieckich domagających się wręcz aresztowania Stefana Knapika. Tego chronił jednak immunitet delegata. W kwietniu 1919 r. wstąpił do POW (Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska). Jesienią – 9 listopada 1919 r. w wyborach komunalnych został wybrany z polskiej listy do Rady Miejskiej w Mikołowie. Od listopada 1918 r. do lutego 1920 r. kierował polską Radą Ludową w Mikołowie (wspólnie z J. Ligoniem i J. Hamerlokiem). Brał udział we wszystkich trzech Powstaniach Śląskich. W czasie III. Powstania Śląskiego organizował aprowizację dla ludności cywilnej i powstańców powiatu pszczyńskiego. Po zakończeniu III Powstania Śląskiego pełnił w okresie 1921 – 1922 funkcję zastępcy burmistrza Mikołowa. Od 1922 r. był członkiem rady miejskiej w której zasiadał do 1927 r. Wówczas wycofał się z życia publicznego, nie akceptując polityki sanacyjnej i otworzył wymienioną wyżej restaurację. W okresie międzywojennym był nadal jednak aktywnym działaczem w rozmaitych organizacjach o charakterze narodowym i społecznym: Związku Powstańców Śląskich, Związku Obrony Kresów Zachodnich (późniejszy Polski Związek Zachodni), Związku Inwalidów Wojennych Rzeczypospolitej Polskiej, Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, Kurkowego Bractwa Strzeleckiego, Związku Peowiaków oraz Związku Restauratorów.

Po wybuchu II wojny światowej wraz z synami Arturem i Stefanem oraz córką Eriką schronił się u swojego zięcia, męża Eriki, Marcina Szeligiewicza w Starym Sączu. Tam ukrywał się pod pseudonimem Stanisław Dobrzański. W Starym Sączu brał udział w kolportażu prasy podziemnej oraz pomagał miejscowej ludności w redagowaniu pism do urzędów niemieckich. Pisma redagowane w charakterystycznym stylu, poprawną niemiecczyzną zwróciły uwagę niemieckich służb bezpieczeństwa. 10 października 1942 r. został aresztowany w czasie kolportażu tajnej prasy polskiej i osadzony w więzieniu w Nowym Sączu, następnie Tarnowie i Krakowie. W dniu 23. stycznia 1943 r. transportem z Krakowa został przywieziony do obozu koncentracyjnego w Auschwitz  i osadzony tam jako więzień polityczny, otrzymując znak P i numer więźnia 93190. Między 14. lutego a 13. czerwca 1943 roku został przeniesiony do obozu koncentracyjnego we Flossenbürgu. 19. kwietnia 1945 r. pod pretekstem wybuchu epidemii tyfusu rozpoczęto ewakuację KL Flossenbürg do odległego o ok. 300 km Dachau. „Marsz śmierci” trwał 3 dni i noce. Wielu więźniów padło w drodze z wycieńczenia. Czwartej nocy około godziny 5 rano służby wartownicze uciekły pozostawiając więźniów. Wkrótce później pozostali przy życiu więźniowie zostali wyzwoleni przez amerykańskie oddziały pancerne. Stefan Knapik powrócił po wojnie do Mikołowa. Do życia politycznego nie włączył się. Nie akceptował nowych komunistycznych rządów. Odrzucił propozycję wstąpienia do PPR (Polskiej Partii Robotniczej), czym naraził się ówczesnym władzom. Przed słynnym referendum ludowym „Trzy razy tak” 30. czerwca 1946 r. został prewencyjnie zatrzymywany i osadzany na 48 godzin w więzieniu w Pszczynie. Za zasługi w okresie Powstań Śląskich  i Plebiscytu został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi(1946) i Śląskim Krzyżem Powstańczym (1947). Zmarł z powodu udaru mózgowego 4. lipca 1947 r. w Mikołowie. Pochowany na cmentarzu parafialnym Św. Wojciecha.

                                                                                               Opracował: Mariusz Dmetrecki.